Інструктыўна-метадычны ліст Міністэрства адукацыі Рэспублікі Беларусь
"АБ АРГАНІЗАЦЫІ Ў 2023/2024 НАВУЧАЛЬНЫМ ГОДЗЕ АДУКАЦЫЙНАГА ПРАЦЭСУ ВА ЎСТАНОВАХ АДУКАЦЫІ, ЯКІЯ РЭАЛІЗУЮЦЬ АДУКАЦЫЙНУЮ ПРАГРАМУ ДАШКОЛЬНАЙ АДУКАЦЫІ, АДУКАЦЫЙНУЮ ПРАГРАМУ СПЕЦЫЯЛЬНАЙ АДУКАЦЫІ НА ЎЗРОЎНІ ДАШКОЛЬНАЙ АДУКАЦЫІ, АДУКАЦЫЙНУЮ ПРАГРАМУ СПЕЦЫЯЛЬНАЙ АДУКАЦЫІ НА ЎЗРОЎНІ ДАШКОЛЬНАЙ АДУКАЦЫІ ДЛЯ АСОБ З ІНТЭЛЕКТУАЛЬНАЙ НЕДАСТАТКОВАСЦЮ»
У рознаўзроставую групу могуць аб'ядноўвацца выхаванцы ва ўзросце ад 1 года да 7 гадоў. Напаўняльнасць рознаўзроставай групы не павінна перавышаць пры рэалізацыі адукацыйнай праграмы дашкольнай адукацыі 12 выхаванцаў, пры рэалізацыі адукацыйных праграм спецыяльнай адукацыі на ўзроўні дашкольнай адукацыі-10 выхаванцаў з улікам структуры і ступені цяжкасці парушэнняў
у фізічным і (або) псіхічным развіцці выхаванцаў з ОПФР.
Заснавальнік установы адукацыі можа ўсталёўваць іншую напаўняльнасць групы пры наяўнасці аб'ектыўных абставінаў, захаванні санітарна-эпідэміялагічных патрабаванняў у частцы ўмоў размяшчэння
і рэжыму адукацыйнага працэсу, у тым ліку нормаў плошчы на аднаго выхаванца ва ўсіх памяшканнях са знаходжаннем выхаванцаў.
Магчымыя наступныя варыянты аб'яднання выхаванцаў
у рознаўзроставыя групы:
- сумежнага ўзросту: 2 і 3 гады (ўзроставыя групы выхаванцаў ад 2 да 3 гадоў і ад 3 да 4 гадоў), 4 і 5 гадоў (ўзроставыя групы выхаванцаў ад 4 да 5 гадоў і ад 5 да 6 гадоў), 5 і 6 гадоў (ўзроставыя групы выхаванцаў ад 5 да 6 гадоў і ад 6 да 7 гадоў);
- адносна кантраснага ўзросту: 2 і 4 гады (ўзроставыя групы выхаванцаў ад 2 да 3 гадоў і ад 4 да 5 гадоў), 3 і 5 гадоў (ўзроставыя групы выхаванцаў ад 3 да 4 гадоў і ад 5 да 6 гадоў), 4 і 6 гадоў (ўзроставыя групы выхаванцаў ад 4 да 5 гадоў і ад 6 да 7 гадоў);
- кантраснага ўзросту: 2 гады і 5 гадоў (ўзроставыя групы выхаванцаў ад 2 да 3 гадоў і ад 5 да 6 гадоў), 3 гады і 6 гадоў (ўзроставыя групы выхаванцаў ад 3 да 4 гадоў і ад 6 да 7 гадоў).
У рознаўзроставых групах распарадак дня з'яўляецца адзіным для ўсіх выхаванцаў, але з улікам іх узроставых магчымасцяў, здольнасцяў і патрэбаў ўносяцца некаторыя змены ў рэжымныя працэсы. З малодшымі выхаванцамі рэжымныя працэсы пачынаюцца на 10-15 хвілін раней (у іншым парадку адбываецца толькі ўздым выхаванцаў пасля дзённага сну – старэйшыя выхаванцы ўстаюць на 10-15 хвілін раней). Гэтыя рэжымныя моманты неабходныя для таго, каб выхаванцы рознага ўзросту, аб'яднаныя ў адну групу, паслядоўна і паступова пераходзілі ад аднаго віду дзейнасці да іншага.
Пры вызначэнні агульнага распарадку дня для выхаванцаў двух сумежных узростаў за аснову бярэцца распарадак дня выхаванцаў старэйшага ўзросту, трох, чатырох узростаў – распарадак дня для выхаванцаў сярэдняга ўзросту (ад 4 да 5 гадоў).
Арганізацыя жыццядзейнасці выхаванцаў ва ўмовах рознаўзроставай групы шмат у чым вызначаецца зладжанасцю працы выхавальніка дашкольнай адукацыі і памочніка выхавальніка, выразным размеркаваннем абавязкаў паміж імі.
Спецыяльна арганізаваную дзейнасць у рознаўзроставай групе можна ажыццяўляць з ужываннем наступных падыходаў да арганізацыі заняткі (гульні):
- паэтапнае пачатак заняткі (гульні): паслядоўнае ўключэнне выхаванцаў у дзейнасць (пачатак заняткі з адной узроставай падгрупай (старэйшай) з наступным уключэннем выхаванцаў больш малодшай узроставай катэгорыі);
- адначасовае пачатак заняткі (гульні) ва ўсіх узроставых падгрупах, паэтапнае завяршэнне заняткі (гульні): паслядоўнае завяршэнне дзейнасці ў адпаведнасці з узроставымі магчымасцямі выхаванцаў;
- правядзенне заняткі з кожнай узроставай падгрупай выхаванцаў.
Прыярытэтнай формай спецыяльна арганізаванай дзейнасці выхаванцаў рознаўзроставай групы з'яўляецца інтэграванае занятак, якое прадугледжвае аб'яднанне і ўзаемадапаўненне зместу некалькіх адукацыйных абласцей рэалізуюцца навучальных праграм, што дазваляе фармаваць у выхаванцаў ранняга і дашкольнага ўзросту цэласную карціну аб аб'екце або з'яве навакольнага свету.
Арганізацыя музычнай і фізкультурна-аздараўленчай дзейнасці ў рознаўзроставых групах
У рознаўзроставых групах сумежнага ўзросту і адносна кантраснага ўзросту пры арганізацыі слуханні музыкі магчыма ўспрыманне музычнага твора, рэкамендаванага вучэбнай праграмай дашкольнай адукацыі, навучальнымі праграмамі спецыяльнай адукацыі на ўзроўні дашкольнай адукацыі для адной з узроставых груп. Пры ўспрыманні музычнага твора дзецьмі больш старэйшага ўзросту неабходна звярнуць увагу на выкарыстоўваюцца метады на этапе дыферэнцыраванага ўспрымання (напрыклад, калі для групы дзяцей больш малодшага ўзросту найбольш дарэчным можа быць мімічнае, тактыльнае, рухальнае прыпадабненне характары гучання музыкі, то для групы больш старэйшых дзяцей можа выкарыстоўвацца вакальнае, тэмбрава-інструментальнае, полихудожественное прыпадабненне); у працэсе гутаркі больш старэйшых дзяцей неабходна заахвочваць да выказванняў пра музыку. Прадуктыўным таксама можа апынуцца метад кантраснага супастаўлення двух музычных твораў (па прынцыпе кантрасту або падабенства) з рэкамендуемага рэпертуару для абедзвюх узроставых груп. У гэтым выпадку педагагічны работнік у большай ступені актывізуе музычнае ўспрыманне дзяцей той узроставай падгрупы, якой дадзены музычны твор адрасавана.
Пры арганізацыі пеўчай дзейнасці дапушчальным з'яўляецца Развучванне і выкананне дзецьмі рознага ўзросту (як правіла, сумежнага) песні з рэпертуару адной з узроставых груп у выпадку адпаведнасці пеўчага дыяпазону абодвум вяках і індывідуальным асаблівасцям пеўчых галасоў выхаванцаў. Магчымы варыянт Развучванне песні дзецьмі больш старэйшага ўзросту і подпевание асобных музычных фраз гэтай песні дзецьмі больш малодшага ўзросту, выкананне імі рухаў у адпаведнасці з тэкстам або настроем музыкі. Калі развучваецца песня, рэкамендуемая для дзяцей больш малодшага ўзросту, з дзецьмі больш старэйшага ўзросту можа быць арганізавана яе аркестроўка (у першую чаргу з удзелам гукавышынных дзіцячых музычных інструментаў), таксама дзеці больш старэйшага ўзросту могуць выконваць дадзеную песню a capella, што дазволіць дадаткова надаць увагу чысціні інтанавання больш старэйшых выхаванцаў. Песеннае творчасць дазваляе праявіць індывідуальнасць кожнага дзіцяці з улікам яго ўзроставых магчымасцяў – песенныя імправізацыі выхаванцаў могуць адрознівацца тэкставай і меладычнай разгорнутай пры падабенстве прапанаваных відаў творчых заданняў.
Арганізацыя музычна-рытмічных рухаў можа меркаваць выкарыстанне музычнага рэпертуару адной з узроставых груп, а рухі пад музыку (практыкаванні, танцавальныя рухі) будуць выконвацца ў адпаведнасці з узроставымі магчымасцямі і праграмнымі патрабаваннямі. Плённым можа стаць сольнае і ансамблевае выкананне танцавальных рухаў дзецьмі больш старэйшага ўзросту на фоне масавай скокі дзяцей больш малодшага ўзросту, выкананне дзецьмі больш старэйшага ўзросту ролі вядучых у скоках па тыпу «зеркало», стымуляванне іх да стварэння больш разгорнутых танцавальных імправізацый. Рухомыя гульні з музыкай таксама даюць дзецям больш старэйшага ўзросту магчымасць праявіць ініцыятыву, стаць вядучым, выконваць больш складаныя ролі ў гульні.
Гульня на дзіцячых музычных інструментах (элементарнае музіцыраванне) як від дзейнасці дазваляе досыць выразна дыферэнцаваць прапанаваныя выхаванцам рознага ўзросту заданні. Аптымальнай формай у дадзеным выпадку можа стаць змешаны аркестр, які прадугледжвае выкананне на гукавышынных музычных інструментах дзецьмі больш старэйшага ўзросту і выкананне на шумавых інструментах дзецьмі больш малодшага ўзросту, а таксама выкананне ў ансамблі гукавышынных інструментаў дзецьмі больш старэйшага ўзросту. Дыферэнцаваць заданні можна і пры арганізацыі шумавы аркестра, у якім больш малодшыя дзеці могуць з дапамогай шумавых інструментаў вылучаць моцную долю, а больш старэйшыя – адзначаць рытмічны малюнак мелодыі і інш.
Пры арганізацыі відаў музычнай дзейнасці ў выпадку, калі меркаваны рэпертуар альбо Вырашальныя адукацыйныя задачы і фармаваныя навыкі для дзяцей рознага ўзросту ў значнай ступені адрозніваюцца, безумоўна, пераважней арыентавацца на паэтапнае пачатак (яно часцей будзе меркаваць слуханне музыкі, спевы дзецьмі больш старэйшага ўзросту) альбо заканчэнне заняткі (музычна-рытмічныя руху, музіцыраванне дзяцей больш старэйшага ўзросту, правядзенне музычна-дыдактычных гульняў і інш.).
У рознаўзроставых групах кантраснага ўзросту неабходна імкнуцца да арганізацыі музычнай дзейнасці з кожнай падгрупай выхаванцаў.
У рознаўзроставай групе занятак (гульня) па рэалізацыі зместу адукацыйнай вобласці «Фізічная культура» («Адаптыўная Фізічная культура») арганізуецца з улікам узросту і колькасці выхаванцаў і можа праводзіцца па чарзе з дзецьмі старэйшай узроставай катэгорыі і малодшай. Эфектыўнасць адукацыйнага працэсу будзе вышэй, калі ў занятку адначасова прымаюць удзел дзеці кантраснага ўзросту: малодшыя (1-2 гады) і старэйшыя (5-7 гадоў). Пры гэтым выхаванцы старэйшага ўзросту выступаюць для малодшых прыкладам для пераймання, а малодшыя, паўтараючы рухальныя дзеянні старэйшых, займаюцца з вялікай цікавасцю.
У рознаўзроставай групе эфектыўна праводзіць такія віды заняткаў, як вучэбна-трэніровачнае, сюжэтна-гульнявое.
Вучэбна-трэніровачнае занятак накіравана на рашэнне аздараўленчых, адукацыйных і выхаваўчых задач, вызначаных вучэбнай праграмай дашкольнай адукацыі. Змест выкарыстоўваюцца фізічных практыкаванняў і гульняў плануецца з улікам узросту выхаванцаў, а таксама стану іх фізічнай падрыхтаванасці (сфарміраванасць рухальных уменняў і навыкаў, узровень развіцця фізічных якасцяў дзіцяці). Вучэбна-трэніровачны занятак можа будавацца:
на аднолькавым рухальным матэрыяле для малодшых і старэйшых выхаванцаў. У дадзеным выпадку выкарыстоўваюцца візуальна аднолькавыя і падобныя віды фізічных практыкаванняў, але якія маюць розныя тэхнічныя характарыстыкі, шчыльнасць і працягласць рухальных дзеянняў (колькасць паўтораў);
на дыферэнцыраваным рухальным матэрыяле, падабраным з улікам узроўню фізічнай падрыхтаванасці малодшых і старэйшых выхаванцаў.
У дадзеным выпадку выхаванцы, якія маюць высокі ўзровень фізічнай падрыхтаванасці, выконваюць заданні, накіраваныя на ўдасканаленне іх рухальных уменняў і навыкаў. Дзецям прапануецца выкананне практыкаванняў па схеме, малюнку, з нестандартнага зыходнага становішча, у новых умовах, з новым спалучэннем тэхнічных элементаў. Для выхаванцаў з нізкім узроўнем фізічнай падрыхтаванасці неабходна планаваць заданні, у якіх асаблівая ўвага надаецца тэхніцы выканання асноўных відаў рухаў з устаноўкай на іх якасны вынік. Пры гэтым кіраўнік фізічнага выхавання займаецца з выхаванцамі, якія маюць нізкі ўзровень фізічнай падрыхтаванасці, выхавальнік дашкольнай адукацыі – з астатнімі дзецьмі.
У сюжэтна-гульнявым фізкультурным занятку задачы навучання дзяцей фізічным практыкаванням рэалізуюцца з дапамогай гульнявых практыкаванняў, аб'яднаных адзіным сюжэтам (казкі, аповеду і інш.). Змест сюжэтна-гульнявога заняткі можа быць аднолькавым для выхаванцаў старэйшага і малодшага ўзросту, паколькі рухальны задума рэалізуецца дзецьмі без спецыяльнай падрыхтоўкі. Старэйшыя дзеці, адлюстроўваючы рухамі сюжэт, ствараюць новыя кампазіцыі з засвоеных знаёмых элементаў, дэманструюць малодшым свой рухальны вопыт. Малодшыя, пераймаючы ім, адкрываюць для сябе ўласныя рухальныя магчымасці, вучацца захоўваць у памяці выконваюцца фізічныя практыкаванні, ўзбагачаюць свой рухальны вопыт.
Кіраўнік фізічнага выхавання на занятку асаблівую ўвагу надае забеспячэнню псіхалагічнага камфорту ўсім выхаванцам, што дасягаецца педагагічнай падтрымкай рухальных задум дзяцей і рознымі патрабаваннямі да якасці іх выканання.